medicalblog.gr

Τι είναι οι ορμονικοί διαταράκτες; Είναι χημικές ουσίες που βρίσκουμε σε πολλά προϊόντα κοινής χρήσης (καθαριστικά, συντηρητικά τροφίμων, πλαστικά κ.ά.), τα οποία παρεμβάλλονται στη δράση των ορμονών (στη σύνθεση, την έκκριση, την σύνδεση με τα όργανα- στόχος) και έτσι μπορούν να παίξουν ρόλο στη δημιουργία ενδοκρινολογικών νόσων (να τις ξεκινήσουν ή να τις επιτείνουν).

Οι ορμόνες είναι χημικές ουσίες που παράγονται από τους ενδοκρινείς αδένες και ασκούν τη δράση τους σε όλο το σώμα. Οι ορμόνες είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη, την δημιουργία του σκελετού, την έναρξη της εφηβείας, τη διατήρηση της γονιμότητας, τη ρύθμιση του μεταβολισμού, της όρεξης και του σωματικού βάρους, ενώ παίζουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και των κυττάρων όλου του σώματος.

Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορούν να επηρεάσουν θεωρητικά όλες τις λειτουργίες του σώματος στις οποίες συμμετέχουν οι ορμόνες, όπως τη νοητική ανάπτυξη του παιδιού, την έναρξη της εφηβείας, την γονιμότητα και την λειτουργία των ωοθηκών και των όρχεων, την δράση των ανδρικών και γυναικείων ορμονών, την ανάπτυξη καρκίνων ενδοκρινών αδένων, όπως ο θυρεοειδής και ο μαστός.

Σημάδια πιθανής δράσης τους είναι η ολοένα και πιο πρώιμη εμφάνιση εφηβείας στα κορίτσια, η σημαντική αύξηση όχι μόνο της παιδικής παχυσαρκίας αλλά και του μεταβολικού συνδρόμου στα παιδιά, η ανδρική υπογονιμότητα, η πρώιμη εμμηνόπαυση στις γυναίκες και οι αυξημένη συχνότητα λειτουργικών διαταραχών του θυρεοειδούς αδένα.

Η κυριότερη από αυτές τις ουσίες και η πιο μελετημένη είναι η Βισφενόλη Α. Η βισφενόλη Α είναι παράγωγο του πετρελαίου και περιέχεται σε πληθώρα προϊόντων, όπως στα πλαστικά είδη, στις συσκευασίες τροφίμων, στις κονσέρβες, στα ιατρικά εργαλεία και άλλα. Η έκθεση σε αυτήν γίνεται μέσα από τις συσκευασμένες τροφές, τα πλαστικά είδη που χρησιμοποιούμε αλλά και τη χρήση εκατοντάδων άλλων προϊόντων που την περιέχουν. Αρκετές μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι η ουσία αυτή μπορεί να τροποποιήσει τη δράση των ορμονών, ενώ υπάρχουν και μελέτες που δείχνουν πιθανή συσχέτιση με διαταραχές νοητικής ανάπτυξης στα παιδιά, πιθανά αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου, παχυσαρκίας, διαβήτη και καρδιαγγειακών προβλημάτων μεγαλώνοντας.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η έκθεση σε αυτήν την ουσία από τη βρεφική ηλικία ή, ακόμη και κατά την ενδομήτριο ζωή. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι 96% των εγκύων έχουν μετρήσιμα επίπεδα βισφενόλης Α. Για τον λόγο αυτό, πολλές μεγάλες εταιρείες κατασκευής βρεφικών σκευών και μπιμπερό κατασκευάζουν πλέον πλαστικά χωρίς BPA (αναζητήστε την σχετική ένδειξη).

Αρκετά στοιχεία για την δράση των ενδοκρινικών διαταρακτών προέρχονται από την έρευνα για την επίδραση των φθαλατών (phthalates) στην ανδρική υπογονιμότητα. Οι ουσίες αυτές φαίνεται να έχουν αντι-ανδρογονική δράση και φαίνεται να μειώνουν σημαντικά (τουλάχιστον κατά 20%) την ανδρική γονιμότητα (Fertil Steril, May 2014, 101(5): 1359). Οι χημικές αυτές ουσίες που περιέχονται σε καλλυντικά, σε λακ αλλά και σε προϊόντα οικιακής χρήσης και συσκευασίες τροφίμων ενοχοποιούνται και για την εμφάνιση πρόωρης εμμηνόπαυσης στις γυναίκες. Μάλιστα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον στο Σεντ Λούις προειδοποιούν ότι οι γυναίκες που εκτίθενται στις μεγαλύτερες ποσότητες των χημικών φθαλάτες περνούν στην εμμηνόπαυση σχεδόν 2,5 χρόνια πριν από τις υπόλοιπες.

Υπέρβαρα παιδιά που εκτίθενται σε μεγαλύτερα επίπεδα σε υπερφθοριωμένα χημικά PFCs, φαίνεται να έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν μεταβολικό σύνδρομο και παρουσιάζουν αυξημένα τριγλυκερίδια και επίπεδα ινσουλίνης (JCEM Timmerman et al, 2014:99 (4)). H έκθεση στις ουσίες αυτές – που προστίθενται συχνά σε υφάσματα, έπιπλα και χαλιά για την προστασία από λεκέδες- φαίνεται να επηρεάζει και την λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα. Εκτός του ότι τα υψηλότερα επίπεδα PFCs στον οργανισμό τροποποιούν την θυρεοειδική λειτουργία σε άνδρες και γυναίκες, οι επιστήμονες διαπίστωσαν επίσης ότι αυξάνουν και τον κίνδυνο ήπιας μορφής υποθυρεοειδισμού στις γυναίκες (JCEM , Sept. 2013, 98(9):E1456).

Τον βαθμό που οι ουσίες αυτές επηρεάζουν την υγεία μας δεν μπορούμε να το αποδείξουμε σε όλες τις περιπτώσεις. Και υπάρχουν χιλιάδες άλλες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται χωρίς να γνωρίζουμε την επίδρασή τους στον οργανισμό. Παρόλο που υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις για τη δράση τους, οι ουσίες αυτές συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ευρέως, καθώς δεν υπάρχουν μεγάλες και σωστά σχεδιασμένες μελέτες που να δείχνουν την απ’ ευθείας βλαπτική τους δράση.

Ποια πρέπει να είναι η αντιμετώπισή μας λοιπόν;

Δυστυχώς, η παρουσία των χημικών αυτών θα συνεχίσει να υπάρχει σε χιλιάδες προϊόντα μέχρι να υπάρξει ισχυρή απόδειξη για την βλαπτική τους δράση. Μέχρι να γίνει αυτό θα πρέπει να έχουμε μια στάση επιφυλακτική στη χρήση προϊόντων που μπορεί να τα περιέχουν, ιδιαίτερα όσον αφορά στα παιδιά μας και, ακόμα πιο αυστηρά, στην περίοδο της εγκυμοσύνης.

Αρκετά βρεφικά είδη, όπως μπιμπερό και παιχνίδια επισημαίνουν ότι δεν έχουν BPA, αλλά δυστυχώς όχι όλα. Ως γονείς θα πρέπει να αποφεύγουμε όσο γίνεται τη χρήση χημικών καθαριστικών, spray, πλαστικών σκευών για το φαγητό, τροφών μακράς διάρκειας και συσκευασμένων τροφίμων.

Ειδικά στην περίοδο της εγκυμοσύνης και την πρώτη βρεφική ηλικία πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα να τρώμε φρέσκιες τροφές, βιολογικά προϊόντα χωρίς λιπάσματα, να αποφεύγουμε την χρήση χημικών καλλυντικών και καθαριστικών. Για τα βρέφη είναι καλύτερο να χρησιμοποιούμε γυάλινα σκεύη και μπουκάλια, βιολογικά είδη φροντίδας και παιχνίδια από ύφασμα ή ξύλο, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της ζωής τους.

Η κατανάλωση βέβαια βιολογικών τροφών και η χρήση βιολογικών καθαριστικών και καλλυντικών καλό είναι να μην σταματά στην ηλικία αυτή, αλλά να γίνει τρόπος ζωής για όλους μας.

Μεντζελοπούλου Παρασκευή, Ενδοκρινολόγος - Διαβητολόγος

πηγή: mednutrition.gr