medicalblog.gr

Σήμερα, οι αντιλήψεις αυτές έχουν αλλάξει άρδην και σε όλες τις προηγμένες χώρες υπάρχουν οργανωμένα προγράμματα άσκησης, ψυχοκοινωνικής στήριξης και εκπαίδευσης των πασχόντων από στεφανιαία νόσο ή/και καρδιακή ανεπάρκεια, με σκοπό την προσαρμογή τους σε μια φυσιολογική ζωή.

Έχει επικρατήσει πλέον στο διεθνές ιατρικό στερέωμα η ρήση: «Η άσκηση είναι φάρμακο».Στη χώρα μας, και παρά τις οδηγίες των καρδιολόγων, οι περισσότεροι ασθενείς γυρίζουν στο σπίτι τους μετά το έμφραγμα, το μπαλονάκι, το bypass ή την εγχείρηση αντικατάστασης βαλβίδος και υπό το φάσμα της απειλής ενός νέου επεισοδίου ή μιας επιπλοκής περιορίζουν τις δραστηριότητές τους. Φοβούνται να «κουραστούν», συχνά εγκαταλείπουν τη δουλειά τους και συνταξιοδοτούνται. Όταν περάσει ο πρώτος φόβος, πολλοί ξαναπέφτουν στις παλιές γνώριμες συνήθειές τους: το τσιγάρο, την πολυφαγία, την ακινησία.

Τα πρώτα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης σχεδιάστηκαν το 1960 στις Η.Π.Α., αφού είχε ήδη γίνει κατανοητό το όφελος της πρώιμης κινητοποίησης του ασθενούς στην πρόγνωση και την επιβίωση μετά από την επέλευση ενός καρδιακού εμφράγματος.

Τα προγράμματα αυτά περιελάμβαναν ένα απλό πρόγραμμα άσκησης, ίδιο για τον κάθε ασθενή, ανεξαρτήτως των ιδιαίτερων κλινικών χαρακτηριστικών και δεδομένων κάθε ασθενούς. Προοδευτικά εξελίχθηκαν σε εξατομικευμένα προγράμματα αποκατάστασης, προσαρμοσμένα στα ιδιαίτερα κλινικοεργαστηριακά χαρακτηριστικά κάθε ασθενούς, με την άσκηση να παραμένει στο επίκεντρο, ενώ προστέθηκαν νεότερες στρατηγικές δευτερογενούς πρόληψης με επιθετική τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου, όπως η διαχείριση του βάρους, της υπέρτασης, των λιπιδαιμικών διαταραχών και η διακοπή του καπνίσματος, αλλά και μέθοδοι ψυχοκοινωνικής προσέγγισης του ασθενούς, στοχεύοντας όχι μόνο στη βελτίωση της πρόγνωσης και την ανάκτηση της λειτουργικότητας του ασθενούς, αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του.

Α. Τι είναι η καρδιακή αποκατάσταση και τι περιλαμβάνει;

Ως καρδιακή αποκατάσταση ορίζουμε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης, διατροφής και εκπαίδευσης-συμβουλευτικής σε βραχύμεσο και μακροπρόθεσμη βάση, το οποίο σχεδιάζεται για να σας βοηθήσει: • Να αναρρώσετε μετά από ένα οξύ καρδιακό συμβάν (π.χ. Έμφραγμα).
• Να αναρρώσετε μετά από μια επέμβαση π.χ. bypass, αγγειοπλαστική (μπαλονάκι), αντικατάσταση βαλβίδος κλπ.
• Να βελτιώσετε την ποιότητα ζωής σας καθώς και το προσδόκιμο επιβίωσης αν πάσχετε από μια χρόνια καρδιαγγειακή νόσο (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια ανίατη σταθερή στηθάγχη κλπ.).
Τα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης χωρίζονται συνήθως σε φάσεις (βλ.Πίνακα 1), οι οποίες περιλαμβάνουν άσκηση με ή χωρίς ιατρική επίβλεψη (αναλόγως την κλινική περίπτωση), διατροφική εκπαίδευση και συμβουλευτική, ψυχολογική υποστήριξη και γενική συμβουλευτική για την αλλαγή του τρόπου ζωής σας.

B. Σε τι αποσκοπεί;

Όλα αυτά αποσκοπούν στο να σας βοηθήσουν:
• να επανακτήσετε τη δύναμή σας το συντομότερο δυνατόν ώστε να γίνετε πλήρως λειτουργικοί και να επιστρέψετε γρήγορα στη δουλειά σας
• να αποτρέψουν την επιδείνωση του προβλήματός σας μετά τις θεραπευτικές παρεμβάσεις
• να μειώσουν τον κίνδυνο μελλοντικών καρδιακών συμβάντων (δηλαδή επανέμφραγμα ή αιφνίδιος θάνατος ή καρδιακή ανεπάρκεια)
• να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής σας καθώς και το προσδόκιμο επιβίωσης
• να σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε το άγχος (stress management) ή να αντιμετωπίσετε την κατάθλιψη, που συνήθως συνοδεύει αυτές τις νόσους και οι οποίες αποτελούν παράγοντες κινδύνου για μελλοντικές καρδιοπάθειες ή για επιδείνωση ήδη εκδηλωμένων καρδιακών παθήσεων.

Γ. Ποιοι σχεδιάζουν τα προγράμματα  καρδιακής αποκατάστασης;

Τα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης σχεδιάζονται από διεπιστημονική ομάδα ειδικών (ιατροί, εργοφυσιολόγοι, διατροφολόγοι, φυσιοθεραπευτές, ψυχολόγοι, νοσηλευτές κ.α.) με επικεφαλής συντονιστή εξειδικευμένο καρδιολόγο και συνιστώνται πλέον από τους κορυφαίους καρδιολογικούς οργανισμούς του πλανήτη, όπως είναι η ευρωπαϊκή καρδιολογική εταιρεία, το αμερικάνικο κολλέγιο καρδιολογίας, το αμερικάνικο κολλέγιο αθλητιατρικής καθώς και η αμερικάνικη καρδιολογική εταιρεία.

Τα προγράμματα αυτά μπορούν να διεξαχθούν είτε σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους νοσοκομειακών κέντρων, είτε σε κατάλληλες μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, δημόσιες ή ιδιωτικές, όπου η άσκηση μπορεί να διεξάγεται πολύ ασφαλέστερα από ότι σε μη ελεγχόμενους χώρους.

Λόγω λοιπόν της σοβαρότητας και κρισιμότητας του ζητήματος της καρδιακής αποκατάστασης, οι εν λόγω επιστημονικοί οργανισμοί έχουν αναπτύξει ειδικές κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines) που αφορούν διάφορες ομάδες παθήσεων και κλινικών περιπτώσεων, στοχεύοντας έτσι στο καλύτερο δυνατό τελικό αποτέλεσμα για τον ασθενή.Κατά συνέπειαν, στη σύγχρονη ιατρική πρακτική, η καρδιακή αποκατάσταση αποτελεί πλέον τον θεμελιώδη λίθο της σύνολης θεραπείας της καρδιαγγειακής νόσου.

Δ. Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν στα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης;

Η καρδιακή αποκατάσταση επιβάλλεται να γίνει στις εξής κλινικές καταστάσεις:
1. Στεφανιαία νόσος (πρόσφατο έμφραγμα μυοκαρδίου, χρόνια σταθερή στηθάγχη)
2. Καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις (bypass, αντικατάσταση βαλβίδος, μεταμόσχευση καρδιάς, εκτομή μυοκαρδιακού ανευρύσματος)
3. Αγγειοπλαστική των στεφανιαίων αγγείων (μπαλονάκι)
4. Χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια (αντιρροπούμενη δηλαδή σταθερή)
5. Συγγενείς καρδιοπάθειες (π.χ. τετραλογία Fallot)
6. Αρρυθμίες καλοήθεις ελεγχόμενες, εμφυτεύσιμος απινιδωτής-βηματοδότης
7. Περιφερική αγγειοπάθεια (διαλείπουσα χωλότης)
8. Αρτηριακή υπέρταση
9. Ασθενείς αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου (π.χ. διαβητικοί με ή χωρίς προσβολή οργάνων στόχων από το διαβήτη)
 
Και σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις ενίοτε, προαιρετικά:

1. Παχυσαρκία οποιουδήποτε βαθμού (με ιδιαίτερη έμφαση στη νοσογόνο παχυσαρκία: με BMI>40).
2. Νευρική ανορεξία.
3. Σε αθλητές μετά από αθλητικές κακώσεις για την ανάκτηση υψηλού επιπέδου φυσικής κατάστασης (ένας αθλητής που τραυματίζεται, χάνει περίπου το 20% της αεροβίου ικανότητάς του μέσα στις πρώτες μέρες από τον τραυματισμό του).
4. Σε γυναίκες μετά από εγκυμοσύνη (ιδίως περιπτώσεις με υποχρεωτική παρατεταμένη κατάκλιση λόγω σοβαρής ή μη καρδιοπάθειας ή άλλων παθήσεων).

Ε. Πως σχεδιάζεται ένα πρόγραμμα καρδιακής αποκατάστασης;

Πρέπει στον ασθενή να γίνει μια αρχική κλινικοεργαστηριακή αξιολόγηση παραγόντων κινδύνου, ικανότητας για άσκηση, εκτίμηση φυσικής και ψυχικής κατάστασης, καθώς και του επιπέδου ποιότητας ζωής πριν αυτός εισέλθει στο πρόγραμμα. Αυτό γίνεται για να εξατομικευτεί πλήρως η αντιμετώπιση αυτού του ασθενούς.

Στη συνέχεια ο καρδιολόγος σε συνεργασία με τον εργοφυσιολόγο και τις υπόλοιπες ειδικότητες σχεδιάζουν ένα ρεαλιστικό, ανάλογο με τα δεδομένα του κάθε ασθενούς, πρόγραμμα, το οποίο αποτελείται από τακτική άσκηση, αναλυτικές οδηγίες τρόπου ζωής (διατροφή, σεξουαλική ζωή, διακοπή καπνίσματος), σε συνδυασμό με κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και θέτουν βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους.

Τροποποιημένα, ειδικά πρωτόκολλα αποκατάστασης υπάρχουν σήμερα για ειδικές ομάδες καρδιοπαθών με συνυπάρχουσες παθήσεις όπως:

• Παχυσαρκία
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Χρόνια πνευμονοπάθεια
• Χρόνια νεφρική νόσος
• Ηλικιωμένοι
• Περιφερική αρτηριοπάθεια
• Στυτική δυσλειτουργία καρδιαγγειακής αιτιολογίας
• Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
• Νευρομυικές παθήσεις (π.χ. μυασθένεια)
Η Εργοσπιρομετρία ή Καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κόπωσης (ΚΑΔΚ) χρησιμεύει στο σχεδιασμό των προγραμμάτων αποκατάστασης με τους εξής τρόπους:
• Ως εργαλείο διαβάθμισης κινδύνου για εμφάνιση αρρυθμιών ή ισχαιμίας κατά τη διάρκεια της άσκησης.
• Για τη λήψη εργομετρικών δεδομένων, από τα οποία θα καθοριστούν τα χαρακτηριστικά της άσκησης (όπως η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητα της άσκησης.
• Για τον καθορισμό του βαθμού αναπηρίας και το πόσο γρήγορα μπορεί ο ασθενής να επιστρέψει στη δουλειά του.

Άλλη δοκιμασία (έμμεση θερμιδομετρία) αποσκοπεί στη λήψη μεταβολικών δεδομένων ηρεμίας από τα οποία θα σχεδιαστεί ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφικής διαχείρισης.

Ζ. Πόσο ασφαλές είναι ένα πρόγραμμα καρδιακής αποκατάστασης;

Η ασφάλεια των ιατρικώς εποπτευόμενων προγραμμάτων καρδιακής αποκατάστασης που ακολουθούν τις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines) είναι καλά τεκμηριωμένη. Η πιθανότητα να συμβεί μείζον καρδιαγγειακό σύμβαμα κατά τη διάρκεια εποπτευόμενης άσκησης είναι 1/50.000 (1 συμβάν ανά 50.000 ώρες άσκησης) έως 1/120.000, ενώ η πιθανότητα θανάτου κατά τη διάρκεια εποπτευόμενης άσκησης είναι εξαιρετικά σπάνια έως απίθανη (1 πιθανότητα στο 1.5 εκατομμύριο).

Συμπερασματικά η καρδιακή αποκατάσταση είναι μια απλή μέθοδος θεραπείας που εφαρμόζεται τις τελευταίες δεκαετίες. Σήμερα μπορεί πλέον να εφαρμοστεί σε ένα μεγάλο φάσμα καρδιαγγειακών παθήσεων με μεγάλη ασφάλεια.Τα οφέλη που απορρέουν από ένα σωστά δομημένο πρόγραμμα καρδιακής αποκατάστασης είναι η μείωση της θνητότητας και της νοσηρότητας και αφορούν μεταξύ άλλων τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και τη μείωση των νοσηλειών.

Όλα αυτά δημιουργούν πολλαπλά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη γι αυτό πρέπει να αρχίσουν να εφαρμόζονται ευρύτερα και στην ελληνική επικράτεια.

Ευχαρiστούμε τον κ.Σωτήρη Αναγνωστόπουλο MD.Κλινικός Καρδιολόγος -Ειδικός Καρδιολόγος Αποκατάστασης Ολιστικός Καρδιολόγος .Για περισσότερες πληροφορίες καλέστε:697 475 9988 & 281 024 0017